آماده‌سازی برای انتخاب آگاهانه‌ی رشته‌ی تحصيلی، از دوره‌ی ابتدايی آغاز می‌شود و تا پايان دوره‌ی دوم متوسطه ادامه دارد. اما خدمات مشاوره‌ای ویژه‌ای در پایه‌ی نهم به آن‌ها ارائه می‌شود. چون دانش‌آموزان باید برای ورود به دوره‌ی دوم متوسطه شاخه و رشته تحصيلی مناسب خود را انتخاب كنند.
منظور از هدایت تحصیلی چیست؟
بر اساس اعلام وزارت آموزش و پرورش، مشاوره و هدايت تحصيلی و تربيتی در همه‌ی دوره‌های تحصيلی الزامی است. انتخاب شاخه و رشته‌ی تحصيلی باید در پايان دوره‌ی اول متوسطه صورت بگیرد. نتايج عملکرد درسی و تربيتی در طول اين دوره‌ی تحصيلی در انتخاب رشته اهمیت دارد.
دوره‌ی متوسطه دوم داراي سه شاخه‌ی نظری، فنی و حرفه‌ای و كاردانش است. هر يک از شاخه‌ها داراي رشته‌هايی است كه تنوع آن‌ها بر اساس نياز جامعه، اقتضای زمان و امکانات تعيين می‌شود.
در نظام آموزشی ما، مشاوره و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به میزان توانمندی و علایق هر دانش‌آموز از طریق فرم‌های هدایت تحصیلی که در پایه‌ی نهم تکمیل و بررسی می‌شوند، صورت می‌گیرد.
اهداف هدایت تحصیلی
بر اساس آنچه وزارت آموزش و پرورش در آیین‌نامه‌ی هدایت تحصیلی دانش‌آموزان آورده است، گسترش و تنوع دادن به مشاغل و مهارت‌های مورد نياز جامعه و تعليم برنامه‌ريزی شده‌ی آن در همه‌ی دوره‌های تحصيلی و برای همه‌ی دانش‌آموزان اهمیت بسیاری دارد. بنابراین باید نظام جامع هدایت تحصیلی و استعدادیابی برای هدایت دانش‌آموزان به سمت رشته‌ها، مشاغل و مهارت‌های مورد نیاز حال و آینده‌ی کشور طراحی و مستقر شود.
بر اساس آیین‌نامه‌ی مذکور، اهداف هدایت تحصیلی دانش‌آموزان عبارتند از:
شناسايي و شناساندن استعداد، توانايی، علاقه و ويژگی‌های شخصيتي دانش‌آموزان
کمک به انتخاب آگاهانه‌ی رشته‌ی تحصيلی و مسير آينده‌ی شغلی دانش‌آموزان
كمک به هدايت متوازن دانش‌آموزان به شاخه‌ها و رشته‌های تحصيلی براساس سياست‌های توسعه‌ای كشور
فرم هدایت تحصیلی چیست؟
ایجاد پرونده‌ی مشاوره برای هدایت تحصیلی دانش‌آموزان مطابق با طرح جامع آموزش و پرورش باید از ابتدایی آغاز شود. اما در پایه‌ی نهم فرم‌های هدایت تحصیلی برای انتخاب رشته‌ی دانش‌آموزان پر می‌شوند.
این فرم‌ها شامل 7 مورد جداگانه هستند که دانش‌آموز، اولیا، دبیران و مشاور مدرسه آن‌ها را تکمیل می‌کنند. پس از تکمیل این فرم‌های هفتگانه، علاقمندی‌ها و توانایی‌های دانش‌آموز شناسایی می‌شود. و در نهایت انتخاب رشته‌ی متناسب برای هر کدام از آن‌ها صورت می‌گیرد.
ملاک‌ها و عوامل هدایت تحصیلی در پایه نهم
هدايت دانش‌آموزان به شاخه و رشته‌های تحصيلی بر اساس ملاك‌ها و عواملی صورت می‌گیرد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
نظر دانش‌آموز: توجه به انتخاب و اولويت‌بندی دانش‌آموز از بين شاخه‌ها و رشته‌های تحصيلی مورد نظر در دوره‌ی متوسطه، 11 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.
نتايج عملكرد تحصيلی: بررسی نمرات دانش‌آموزان در تمام دروس دوره‌ی اول متوسطه با ضرايب اختصاصي هر يك از آن‌ها در رشته‌ها و گروه‌هاي تحصيلي، 35 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.
نتايج آزمون‌های مشاوره‌ای: نتايج آزمون‌های استعداد، رغبت، شخصيت و ارزش‌های تحصيلی–شغلی دانش‌آموزان، 31 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.
نظر معلم‌ها: نظر معلم‌های تمام دروس دوره‌ی اول متوسطه در تعيين اولويت‌های انتخاب شاخه و رشته‌ی تحصيلی دانش‌آموزان، 11 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.
نظر والدين: دريافت نظر والدين در انتخاب و اولویت‌بندی رشته‌ی فرزند خود، 5 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.
نظر مشاور: بررسی تخصصی عملکرد تحصيلی دوره‌ی ابتدايی و متوسطه، نتايج آزمون‌ها، نتايج عملکرد تحصيلی، مصاحبه و مشاوره با دانش‌آموزان و والدين آنان و توجه به نمره‌ی هويت كسب شده، 11 درصد از كل امتياز هدایت تحصیلی را به خود اختصاص می‌دهد.